Калонка паэта, празаіка, намесніка дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» – галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», лаўрэата спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», лаўрэата Нацыянальнай літаратурнай прэміі, нашага земляка Віктара Шніпа. Незабыўнае
29.03.2012. Гляджу праз аконнае шкло і праз маму на вуліцу, дзе вясновы дождж ідзе…
19.04.2012. У Маладзечанскай цэнтральнай раённай бібліятэцы імя М. Багдановіча адбылася навукова-краязнаўчая канферэнцыя “Шляхамі сейбітаў і ратаяў”, прысвечаная 100-годдзю з дня нараджэння паэтаў Максіма Танка і Пятра Бітэля. Арганізаваў усё і правёў краязнавец Міхась Казлоўскі…
Вячаслава Рагойшу, Людмілу Рублеўскую і мяне ад станцыі метро “Каменная Горка” забраў на машыне Уладзімір Мароз. Усю дарогу да Маладзечна ішоў дождж, і мы сядзелі ў машыне, як у падводнай лодцы…
У бібліятэцы холадна. Красавіцкае сонца яшчэ слабае. Не грэе. Слухачоў сабралася шмат, і ад гэтага адчуванне холаду прапала…
Гледзячы на партрэты Максіма Танка і Пятра Бітэля, узгадаў святкаванне 70-годдзя Ніла Гілевіча, калі ён выступаў у гэтай зале гадзіны тры, і народу было паўнютка…
Пра радавод Пятра Бітэля павінна была выступіць ягоная ўнучка Тамара Бярэзіна. Яна не змагла, бо на мінулым тыдні трапіла ў бальніцу. Чакалі, што замест яе прыйдзе і прачытае даклад яе маці Ала Пятроўна. Не прыйшла і яна, і не прыйшоў сын Бітэля Андрэй Пятровіч. І мы падумалі, што ў іх дома яшчэ нешта здарылася. А калі закончылася канферэнцыя, даведаліся, што Бітэлі пераблыталі час пачатку канферэнцыі і збіраліся ў бібліятэку на 17 гадзін…
Пасля канферэнцыі паехалі праз Валожын у Вішнева. Ехалі доўга. Мужчыны жартавалі, жанчыны смяяліся…
На Вішнеўскіх могілках нас чакаў бацюшка, які правёў службу па Пятру Бітэлю і ягонай жонцы Ніне Пятроўне, а таксама не забыўся і пра Канстанцыю Буйло. Малітва ляцела ў неба, а з неба ляцеў дождж…
Спыніліся каля хаты Пятра Бітэля. Хата прададзена, і ў ёй жыве старая. На выхадныя да яе прыязджае сын. Убачыўшы нас, гаспадар выйшаў на вуліцу, павітаўся. На пытанне Валянціны Гіруць-Русакевіч, як ён глядзіць на тое, што на хату будзе прымацавана памятная дошка, мужчына адказаў станоўча…
Касцёл, дзе доўгі час гаспадарыў ксёндз Уладыслаў Чарняўскі, быў зачынены. І мы, набраўшы вады са святой крыніцы і пакланіўшыся праху ксяндза Уладыслава, пайшлі ў аўтобус.
У Вішнеўскім доме культуры наведалі бібліятэку. Кожны з прыезджых пісьменнікаў на асобнай паліцы ўбачыў сваю кнігу…
Вярталіся праз Валожын. Па дарозе да Маладзечна Міхась Казлоўскі хацеў заехацца да сваёй любімай настаўніцы, якой ужо 88 гадоў, і пазнаёміць усіх нас з ёй. Не атрымалася…
23.04.2012. Сонечна. У дванаццаць гадзін з Людмілай пайшлі на Кальварыйскія могілкі…
Могілкі прыбраны. Выразана шмат старых дрэў, і цяпер, дзе былі галінастыя кроны, агалілася неба, нібыта на Храме месцамі разабрана страха…
Абход пісьменніцкіх магіл заўсёды пачыналі з Алеся Асташонка. На гэты раз каля магілы Алеся Пісьмянкова здалёку ўбачылі Уладзіміра Ягоўдзіка і Анатоля Зэкава. Падышлі, і я, забыўшыся, запытаўся: “А Валодзя Марук прыйдзе?”… І Марука ўжо няма ў гэтым свеце…
На ўваходзе на могілкі прадаюцца кветкі. Накуплялі букетаў пісьменнікам і назаўтра маме…
Падышлі да магілы Вячаслава Адамчыка. Якраз былі яго жонка Ніна Уладзіміраўна і сын Міраслаў. Пагаварыўшы, я іх і Людмілу сфатаграфаваў на памяць…
Пастаялі каля магілы Ніны Гілевіч. Дзве цукеркі, як два анёльскія пацалункі, былі пад крыжам…
Хутка будзе чатыры гады, як памёр Генадзь Кісялёў. Помнік чорны, а памяць светлая…
Алесь Траяноўскі на ўскрайку могілак. І хоць у спадара Алеся не засталося нікога з родных, магіла яго дагледжаная…
У метрах дзесяці ад Кальварыйскіх могілак па вуліцы Берута пад ліпамі маленечкія магілкі, абкладзеныя камянямі і каляровымі пліткамі, – тут пахаваны сабакі і каты…
Хвілін пятнаццаць ішоў дождж. Цёплы і светлы…
04.06.2012. Раісе Баравіковай 11 мая было 65 гадоў. З гэтай нагоды ў часопісе “Маладосць” № 5 змешчаны матэрыялы, прысвечаныя юбілярцы. Сярод іх надрукаваны і мой верш. Сёння ўдзячная Раіса Андрэеўна патэлефанавала мне і нагаварыла кучу прыемных слоў вось за гэты “Сад Раісы Баравіковай”:
Гэты Сад у цэнтры сусвету,
і ў кожнай ягонай кветцы
пчолы, як залатыя пацалункі
першага і апошняга кахання,
якое было і будзе,
як Сад у цэнтры сусвету,
дзе ў шэлесце лістоты
чуюцца малітвы і дождж,
які не даляцеў да травы,
дзе пад дрэвам для райскай птушкі
спіць змяя, якая сцеражэ
самоту, дзе чорны павучок,
як кропка на павуціне сказу,
сказанага першым подыхам восені,
дзе золата яблыкаў
спакушае забыцца пра асцярогу,
ізноўку закахацца і слухаць сэрца
на рамонкавым беразе кароткага лета
і адгукацца голасам жалейкі
на музыку радзівілаўскага матылька,
што ў Садзе, нібыта ў раі,
лётае, як тутэйшы анёлак
каля адзінокай паэткі,
якая ў небе, як у люстэрку для самотнай,
бачыць бэз з вачамі Дон-Жуана,
якому ёсць месца ў Садзе,
дзе нараджаюцца белыя вершы,
як белыя ружы, як усмешка паэткі,
у якой ёсць свой Сад,
і гэты Сад у цэнтры сусвету.
10.06.2012. Учора быў на фестывалі беларускай песні і паэзіі ў Маладзечне.
За дваццаць хвілін, калі ў Вязынцы каля помніка Янку Купалу выступалі паэты, побач прагрукацела каля дзясятка цягнікоў…
У дзесяці кіламетрах ад Вязынкі мае Пугачы. Стараюся думаць толькі пра свята паэзіі, але ўсё роўна бачыцца пустая родная хата і трава на ганку…
На новым мосціку праз рачулку, калі мы вярталіся да свайго аўтобуса, павіталіся з тутэйшымі мужыкамі, што стаялі з косамі, як купалаўскія касінеры…
Жыта каля дарогі на Маладзечна яшчэ не палягло. Там-сям на лугах пажаўцелыя пракосы, як сцежкі ў яшчэ далёкую восень…
Могілкі каля дарогі. На помніках з партрэтаў глядзяць людзі, якія ўжо ведаюць дакладна, ці ёсць Бог…
Паэтка сядзіць у аўтобусе каля акна і ўсміхаецца, нібыта за выступленне ў Вязынцы яе пахваліў Янка Купала…
Тэлевізійныя антэны-талеркі, як велізарныя апенькі, красуюцца на дамах…
Каля дарогі мужчына, падобны на празаіка Андрэя Федарэнку, памахаў нам, паэтам, услед…
У Маладзечне ёсць свой Лядовы палац. Побач, на другім баку вуліцы, будуецца касцёл…
У Яхімоўшчыне з’явілася адчуванне, што недзе ў кустах схаваўся Янка Купала і дзівіцца праз бінокль з прыезджых паэтаў…
Абедалі ў Маладзечне ў рэстаран-клубе “Еўропа”. Я сядзеў за столікам разам з Міхасём Башлаковым, Міколам Шабовічам і Уладзімірам Мазго. Настрой быў вясёлы, і мы, пазнаёміўшыся з дзяўчатамі-афіцыянткамі, вырашылі напісаць ім у “Кнігу скаргаў” падзяку за добрае абслугоўванне. Падзяку напісаў Шабовіч, распісаўся. Распісаўся і я з Башлаковым. Да нашых подпісаў далучыўся Дзмітрый Пятровіч. А Мазго катэгарычна адмовіўся падпісацца…
Дворык Маладзечанскай музычнай вучэльні сабраў шмат народу. Над сцэнай вісеў плакат “І бачыць Бог, ёсць музыка над намі…”. І Бог, спадзяюся, не толькі ўсё бачыў, але і чуў, бо было што паслухаць…
У бібліятэцы імя Максіма Багдановіча пасля адкрыцця выставы, прысвечанай Янку Купалу і Якубу Коласу, прайшла прэзентацыя кніг, што выйшлі да юбілею нашых класікаў. Міхась Казлоўскі прадставіў кнігу Рыгора Семашкевіча “Янка Купала і беларускае адраджэнне”. Гаварыў натхнёна і па справе…
За цэлы дзень нашы паэтычныя шляхі не перасякліся са шляхамі песеннымі…
Вярталіся ў Мінск праз дробны дождж. Амаль моўчкі. Кожны думаў пра сваё…
03.05.2013. Дождж. Змрочна. Сяджу ў кватэры, як у камандзірскай зямлянцы…
04.05.2013. Дождж не перастае. Тэлефанаваў брат Вова. Ён быў у Ракаве на могілках. Падсыпаў бацькоўскія магілы. Ідучы праз лес з лецішча на аўтобус, Вова напалохаў лася і трох чорных дзікоў. А я сяджу дома, калупаюся ў інтэрнэце і чакаю з мора пагоды…
22.05.2013. Ездзіў у Івянец на сустрэчу са школьнікамі. Па мяне да Каменнай Горкі прыехалі на машыне настаўнікі: Людміла Уладзіміраўна і Валянціна Васільеўна. Усю дарогу гаварылі, нібыта сто гадоў знаёмыя…
У Івянцы жыве каля пяці тысяч чалавек. Вучняў у школе 730. Вучацца ў дзве змены. Паслухаць мяне ў актавую залу прыйшло больш за трыста дзяцей. Вучні чыталі мае вершы і спявалі песні. Я адказваў на пытанні, жартаваў, раздаваў аўтографы. Сядзеў на сцэне, як на Парнасе…
Пасля імпрэзы папрасіў Людмілу Уладзіміраўну паказаць касцёл, які быў збудаваны ў 1705 годзе. Чыста ў двары. Усё па-беларуску. Пахадзілі па касцельных сутарэннях, нібы па мінулых стагоддзях…
Пры касцёле жывуць манашкі. З іх дзве нядаўнія выпускніцы Івянецкай школы. Прыгожыя, як Мадонны Рафаэля…
Увесь час хмурэлася, але я не адмовіўся ад жадання паехаць у родныя Пугачы. Ехалі з Валянцінай Васільеўнай праз Яршэвічы. Навокал усё зялёнае, прыгожае і роднае да слёз…
Пайшоў дождж, як пачатак патопу…
Прыехаў дамоў. Хата самотная. Парасчыняў дзверы, каб праветрыць пакоі. Завёў насценны гадзіннік, які ўжо каля двух гадоў маўчаў, і ён затукаў, нібыта сэрца…
У хату заляцела муха. Палётаўшы і нічога для сябе не знайшоўшы, вылецела на вуліцу…
У двары зноў трава вырасла. Дзьмухаўцы адкрасавалі і цяпер стаяць белыя, як створаныя з дыму майго мінулага…
У хаце раптам захацелася паклікаць маму і бацьку. Паклікаў. Ніхто не адгукнуўся і ніколі ўжо не адгукнецца. На куце каля іконы заўважыў засохлыя вербныя галінкі. Відаць, іх там яшчэ мама прымацавала…
Грады абышлі. Травы няма, нібыта мама іх прапалола перад маім прыездам…
Прыціх дождж, і я выйшаў на вуліцу. Побач пустыя хаты. У адной яшчэ нядаўна жыў Дзяўго. На двары, як і ў нас, поўна травы. Куст бэзу каля ганка, як велізарны букет…
Насупраць нас жыў Сашка Балотнік. Вось ужо 7 гадоў, як мой аднакласнік на Дубраўскіх могілках. Хату купілі нейкія людзі, і цяпер у двары Сашкі іншыя парадкі. Трава скошана, ламачча і смецце прыбраны. Хата падрамантавана. Гляджу ў двор і бачу школьнікаў – Сашку і сябе, якія сядзяць на ганку і гуляюць у карты…
Далей жылі Геня і Манька Балотнікі. Памерлі… Далей… Памерлі… Памерлі… Памерлі…
Самая старая пугачоўская хата (150 гадоў), дзе раней жылі Вярбіцкія, развальваецца. На страсе там-сям трава, як зялёны агонь…
На беразе сажалкі, у якой гадоў дзесяць таму я з Пятровічам і Федарэнкам лавілі рыбу, сядзяць хлопцы з вудамі. А можа, гэта і цяпер мы там сядзім?
Каля плота, за якім была школа, дзе я вучыўся, вялікая лужына. А ў лужыне дзіцячыя сляды, як Млечны Шлях у небе…
Іду па вуліцы, і час ад часу міма мяне праязджаюць машыны і трактары. З некаторых шафёры, вітаючыся са мной, махаюць рукой, а гэта значыць, што ў Пугачах не ўсе мае знаёмыя вымерлі. Няхай жывуць як даўжэй!
На аўтобусным прыпынку толькі я. Сеў у аўтобус. Еду. Мая душа дагнала мяне пад самым Мінскам…
03.09.2013. Снілася Вужканава, раён, дзе мы жылі ў Паланзе. Сосны і шум Балтыйскага мора. Прачнуўся. За акном змрочна і дождж, як хвароба, якой трэба перахварэць, каб трапіць у восень…
14.09.2013. Сабраўся ў вёску бульбоўнік касіць, але ранішні восеньскі дождж змыў мой план, як пажоўклы ліст бульбоўніку з баразны…
15.10.2013. Пайшоў дождж. Адразу ўсплыла ў памяці родная хата, у якой працякае страха. Усплыла і хутка патанула ў шуме восеньскага дажджу…
26.01.2014. Знайшоў у чарнавіку:
Здасца доўгім кароткае лета,
Калі сонца не грэе, пячэ,
І яго мы палюбім за гэта,
І сто раз яго ўспомнім яшчэ,
Калі дождж будзе восеньскі ліцца
На мяне, на цябе і на шлях,
Па якім нам ісці, каб згубіцца
У лугах, у лясах, у палях,
Каб забыць пра кароткае лета,
Калі сонца не грэла, пякло,
Мы яго не любілі за гэта,
А іначай і быць не магло…
01.06.2014. Сёння празаіку Алесю Асташонку (01.06.1954 – 06.09.2004) было б 60. На вуліцы ідзе дождж, і пад вялікім чорным парасонам на аўтобусным прыпынку стаіць мужчына. І, магчыма, гэта Алесь Асташонак, які вярнуўся з далёкага далёка ў Мінск, каб напомніць, што 1 чэрвеня яму было 60…
08.06.2014. Нядзеля. Ездзіў у вёску. Адзін. Увесь дзень думаў: “Хаця б не было дажджу!” З дзяцінства баюся вясковай навальніцы. Па сённяшні дзень памятаецца, як у Лягезах (мне было гадоў пяць) у час навальніцы ветрам адчынілася акно, і ў хату ўварваўся холад і дождж, а за імі слепкае святло маланак і грукат моцных перуноў. Цётка Аля доўга не магла зачыніць акно, і мне здавалася, што яна змагаецца з некім нябачным, што захацеў залезці да нас у хату…
Палоў грады. Даўно гэтай справай не займаўся, таму ўяўляў побач з сабой маму, якая калісьці вучыла мяне, як гэта рабіць. Потым крыху пакасіў каля хаты. Каса тупая.
Трэба плот рамантаваць. Каля яго расце крапіва, нібы дапамагае вартаваць нашу сялібу…
У садзе вецер зламаў старую сліву. І яна, яшчэ жывая, цяпер ляжыць на траве з такім выглядам, быццам кажа: “Не вінаватая я!”
Каля ганка, дзе раней ніколі травы не было, нарасло лопухаў. Прыгожыя, але гэта не тая прыгажосць, якая радуе вока…
За гадзіну да майго ад’езду захмурэлася і пачало грымець. Пакрапаў дождж і заціх. Хата напоўнілася цемрай. Праз паўгадзіны развіднела, і я пайшоў на аўтобусны прыпынак. Убачыўшы суседку Ліду Шніп, агукнуў яе, і яна, кінуўшы свае справы ў агародзе, правяла мяне да аўтобуснага прыпынку.
Паўспаміналі ранейшую вёску, дзе мы былі малымі, а Пугачы былі вялікімі. У дарогу Ліда дала вялікую трускалку, якая першай паспела, і я павёз яе ў Мінск, як кропельку пугачоўскага сонца…
