Калонка паэта, празаіка, намесніка дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» – галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», лаўрэата спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», лаўрэата Нацыянальнай літаратурнай прэміі, нашага земляка Віктара Шніпа. Незабыўнае
1965. Мне мама ў Лягезы прывезла ад стрыечнага брата Антона пінжачок. Звычайны і паношаны. Па просьбе родных я з неахвотай апрануў яго і, крыху пакруціўшыся перад імі, выскачыў на вуліцу. Не ведаю, што рабіў бы далей, калі б не сунуў руку ў кішэню. У кішэні на пачарнелай дошчачцы была наматана лёска з паплаўком, з кручком і грузілам. «Вудачка!» – абрадаваўся я і з радасным крыкам пабег назад у хату…
1966. Пасля таго, як віхор у час навальніцы насыпаў на Лягезы нейкай незнаёмай рыбы, доўгі час, хоць і зрэдку, з калодзежа з вадой прыносілася ў хату бабулі Ганны рыба. І, калі ў мяне з’явілася вудачка, я часам лавіў рыбу ў калодзежы. Праўда, ні разу нічога не злавіў, але і сёння ўспамінаецца калодзеж у Лягезах, дзе, мне і цяпер здаецца, павінна жыць рыба…
1973. У суседа Сашкі Балотніка каля дарогі была сажалка. І хоць мы з ім сябравалі, але рыбу лавіць у сваёй сажалцы Сашка нам, сваім сябрам, не дазваляў. І вось неяк мы дачакаліся, калі наш сябар некуды з бацькамі з’ехаў. І я з Віцькам і Толікам залезлі ў абмялелую за спякотнае лета ваду і пачалі рукамі лавіць карасёў. І так захапіліся лоўляй, што не заўважылі бацьку Сашкі – дзядзьку Івана. Ён нас аблаяў і прагнаў. Ад крыўды я на яго прыдумаў верш, які вялікімі друкаванымі (каб не пазналі па почырку) літарамі напісаў на лісце паперы са школьнага сшытка. Вечарам, калі добра сцямнела, падабраўся да дзвярэй хаты свайго сябра і… не прыклеіў свой твор. Потым на другі вечар хацеў прыклеіць да Сашкавага плота, але таксама перадумаў, бо помніў свой першы ганарар (крапіву ад суседкі) за верш, які я атрымаў пяцігадовым хлапчуком, яшчэ жывучы ў бабулі Ганны ў Лягезах.
1973. Выпаў першы снег. Добра прымарозіла. І я пасля школы з суседскімі хлапчукамі пайшоў да Хмарышаўскага балота, каб пакатацца па лёдзе. Прыйшлі і бачым, што на мелкаводдзі да лёду месцамі папрымярзалі ладныя карасі. І мы пачалі ламаць лёд і лавіць рыбу, і так захапіліся лоўляй, што незаўважна для сябе перабраліся на глыбокую мясціну. І тут мне “пашанцавала” так, што я паслізнуўся на льдзіне і паляцеў у ваду пад лёд. Добра, што хлопцы не разгубіліся, і я праз пару хвілін, забыўшыся пра свой улоў, бег, ледзянеючы, дахаты…
1973. У Пугачах сажалка, што на перакрыжаванні, зарасла лазой і травой. А мне яна сніцца чыстай і глыбокай. У ёй у пачатку сямідзясятых калгас гадаваў карпаў. Памятаю, як у адно лета рыбу лавілі і прадавалі з бочак. Потым мы, дзеці, вечарамі спрабавалі з сажалкі вудачкамі палавіць карпаў. Пару хлопцаў сёе-тое злавілі, а я не злавіў.
1974. З Сашкам Балотнікам каля Татарскіх ловім у рачулцы рыбу. Рыба зусім дробная, але клюе добра. З боку нашых Пугачоў набліжаецца навальнічная хмара. Навокал цямнее, гром грыміць, але мы не спяшаемся ўцякаць. І толькі калі пачаўся дождж, мы хапаем вудачкі і, сагнуўшыся, нібыта на нашых плячах вялікія мяшкі, поўныя страху, спачатку шпаркімі крокамі, а потым і бягом вяртаемся дахаты. Маланкі жахліва асвятляюць наваколле, гром так грыміць, нібыта расколваецца неба, а з яго падаюць вогненныя камяні. Дождж, як празрысты лес, праз які ледзьве бачна тое, што наперадзе. Але мы бяжым праз гэты лес дажджу, забыўшыся на рыбу, і шэпчам: «Божа… Божа… Божа…»
1975. Сямігадовы брат Вова налавіў у сажалцы, што ў Гаіку, нейкай драбязы. Прынёс у сенцы і паставіў у слоіку. Я агледзеў яго рыбу і, пакуль Вова хваліўся маме сваім уловам, збегаў у Гаік і выпусціў яе назад у ваду. Брат плакаў: «Куды дзелася рыба?» А я маўчаў…
2006. Не ведаю, як у каго, а ў мяне, і гэта ўжо даўным-даўно, калі прысніцца рыба – то, калі не сам, у хуткім часе нехта ў хаце захварэе…
2009. Калі б я цяпер быў у вёсцы, то сядзеў бы на беразе сажалкі і лавіў рыбу. Над вадой ляталі б ластаўкі, у траве поўзалі б мурашкі, і кусалі б мяне камары, і не лавілася б рыба. Але я сяджу ў гарадской кватэры і зрэдку выходжу на балкон, нібыта на край свайго свету…
2014. Ездзіў у Дубравы. У вагоне электрычкі паблізу са мной села жанчына гадоў сарака. Стройная, з маладзёжнай стрыжкай. Прыгожая. З пяццю дзецьмі. Дзве дзяўчынкі і тры хлопцы. Усе дагледжаныя, добра апранутыя. Старэйшаму, які ўсю дарогу маўчаў і глядзеў у акно, трымаючы вудачку, гадоў чатырнаццаць. Рыбалоў! Малодшаму хлопчыку гадоў пяць. Ён то з аднаго месца ўстане і пяройдзе на іншае, то назад вернецца. Непаседа. Старэйшая дзяўчынка гадоў трынаццаці слухала музыку. Малы захацеў піць, і праз хвіліну пляшка была парожняй, бо раптам усіх засмажыла. У кожнага дзіцяці і ў маці срэбныя крыжыкі на срэбных ланцужках. Жанчына ўсю дарогу ўсміхалася. Я глядзеў на шчаслівую маці і яе малых і ўспамінаў сваю бабулю Ганну, у якой было восем дзяцей. У бабулі Параскі чацвёра. У маёй маці трое. А ў нас з Людмілай двое…
2015. Сніліся Лягезы, дзе я гадаваўся ў бабулі Ганны. Навокал сонечна, зелена і ўсё такое роднае-роднае, нібыта гэта не сон, а ява. Сяджу на беразе Яршоўкі і лаўлю рыбу, якая ў празрыстай плыні, як ільдзінкі. Раптам паплавок знікае ў вадзе, і я выцягваю… сонца, якое праз хвілю пачынае затухаць. Навокал робіцца змрочна, шэра і холадна. Я прачынаюся. На вуліцы віднее, ідзе зімовы дождж, а на дрэвах у двары сядзяць вароны, як выгнаннікі з раю…
2015. Першая льдзінка ў вадзе, як рыбка…
2017. Вечар. У азярыне адлюстравалася зорка. Цяпер яна, як залатая рыбка, якую мне ніколі не злавіць. А я і не буду яе лавіць! Я ведаю, чым лоўля залатой рыбкі можа скончыцца.
2018. На Мухлі на азярыне старыя і дзеці ловяць рыбу. На вадзе чайкі і качкі. На каштанах прарэзалася лістота. Навокал зазелянела трава. Іду з Міёнай і радуюся жыццю. Думаю пра вёску, пра будучае лета, пра музыку, якую чую ў шуме ветру і спеве птушак. Хочацца быць маладым і наіўным. І я малады, і я наіўны. Іду і ўсміхаюся шпакам, якія бегаюць па траве і не баяцца Міёны…
***
Бурлівая рэчка замерзла, і б’ецца-трапечацца рыба аб лёд,
Нібыта аб шыбу з пажоўклай паперы з дзяцінства майго самалёт.
А я пасівелы па беразе белым, нібы па аблоках, іду,
І белая чайка ў нябёсах, нібыта за шыбай, крычыць пра бяду,
Бо рэчка замерзла, нібыта спыніўся нам Богам адведзены час,
І сонца патухла, і хутка на свеце халодным не будзе і нас,
І толькі маўклівая рыба ўсё будзе тут біцца і біцца аб лёд,
Нібыта аб шыбу з паперы пажоўклай з дзяцінства майго самалёт,
Нібыта агеньчык у полі, спалоханы ветрам у ціхай начы,
Нібыта ў душы маёй сумнай любімыя мною мае Пугачы
Заўсёды свяціцца ўва мне будуць светла, пакуль я на свеце жыву,
Пакуль не забыўся сцяжыну ў старую, як дзедава хата, царкву,
Хоць плыткая рэчка замерзла і б’ецца-трапечацца рыба аб лёд,
Нібыта аб шыбу з пажоўклай паперы з дзяцінства майго самалёт.
