Калонка паэта, празаіка, намесніка дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» – галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», лаўрэата спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», лаўрэата Нацыянальнай літаратурнай прэміі, нашага земляка Віктара Шніпа. Незабыўнае
20.12.2014. Падрыхтавалі чытанку для дашкольнікаў і малодшых школьнікаў “Зярнятка”. Звярсталі. Карэктары знайшлі ў вершы Уладзіміра Караткевіча “Заяц варыць піва” крамолу — спойванне старымі зайцамі зайчанят. Падумаўшы, знялі верш. Утварылася пустое месца. Чым запоўніць? Перавёрстваць няма часу. Да верша Караткевіча яшчэ і малюнак намаляваны. Зняўшы яго, створым яшчэ адну пустую старонку. Пачасаўшы патыліцу, я ўзяўся напісаць верш да малюнка, дзе заяц варыць піва. Мастак піўныя куфлі перамаляваў на кубкі, з якіх цяпер зайцы п’юць квас. А я напісаў верш пра тое, як зайцы адзначаюць сабраны імі багаты ўраджай на сваім агародзе…
20.12.2014. Учора вечарам з Маладзечна патэлефанаваў Міхась Казлоўскі і паведаміў сумную навіну — на 73-м годзе жыцця памёр пісьменнік Янка Галубовіч, які пісаў для дзяцей. Адразу ж узгадалася Ракуцёўшчына, дзе апошніх гадоў пятнаццаць кожную вясну на дзень памяці Максіма Багдановіча збіраліся маладзечанскія пісьменнікі, краязнаўцы, мастакі, супрацоўнікі бібліятэк. З Мінска прыязджаў я з сябрамі, але часцей за ўсё адзін. Збіраліся на станцыі Уша, і потым пяшком ішлі ў Ракуцёўшчыну. Ян Янавіч (так яго называў Міхась Казлоўскі, а за ім і ўсе астатнія) звычайна адставаў ад моладзі, бо балела сэрца, і нярэдка ў фальварак мы (Казлоўскі, Галубовіч і я) прыходзілі апошнімі. Па дарозе гаварылі пра нашу родную Віленшчыну, пра літаратуру, пра жыццё-быццё. Ян Янавіч на ўсё меў сваю думку і не баяўся яе сказаць. Часам і на мяне “наязджаў” па выдавецкіх справах. Гаварыў шчыра, але так, што на Яна Янавіча немагчыма было пакрыўдзіцца. Ён любіў Вязынку. Ён любіў Купалу і землякоў. Ён не лез на сцэну, каб выступіць, каб “засвяціцца”, але ён ніколі не адмаўляўся ад сустрэч з чытачамі. Я з ім не сябраваў, але мы з ім былі землякамі. Незадоўга перад смерцю Ян Янавіч папрасіў жонку, каб, калі ён памрэ, пахавала ў Дубравах. З нядзелі сярод маіх прадзедаў, дзядоў і аднавяскоўцаў будзе спачываць пісьменнік Янка Галубовіч…
21.12.2014. Снегу няма. Сонца няма. Настрою няма. Зіма…
22.12.2014. Сёння самая доўгая ноч. Доўгая, як спадніца ў манашкі…
23.12.2014. На Свіслачы каля берага пад дрэвамі качкі, як камякі апалай лістоты…
25.12.2014. Знайшоў сярод чарнавікоў:
“Бібліятэка— гэта скарбніца, дзе захоўваюцца залатыя Словы нашай нацыі.
Бібліятэка — гэта наш Рым, у які ў кожнага з нас павінна быць свая дарога.
Бібліятэка — гэта адзін з вялікіх кітоў, на якім трымаецца наша адукацыя.
Бібліятэка — гэта мара кожнага дзіцяці, якое навучылася чытаць.
Бібліятэка — гэта цэнтр сусвету беларускага Слова.
Бібліятэка — гэта сонца ў нашых кватэрах, якое ніколі не заходзіць.
Бібліятэка — гэта жыватворчая крыніца святла, якая напаўняе нашы душы Верай, Надзеяй і Любоўю.
Бібліятэка — гэта наша мінулае, наш сённяшні дзень і наша будучыня.
Бібліятэка — гэта школа, дзе ты сам вучань і сам настаўнік.
Бібліятэка — гэта наша вечнасць.
І прыходзім мы ў бібліятэку з любоўю і павагай, і бібліятэка прыходзіць у нашы сэрцы з любоўю і павагай.”
Гэты тэкст напісаны мною па просьбе чалавека, які рыхтаваўся да выступлення перад бібліятэкарамі на іх прафесійнае свята. Спадзяюся, што нешта скарыстаў…
26.12.2014. З Людмілай, сястрой Валяй і яе мужам Віцем ездзілі на Ракаўскія могілкі адведаць бацькоў…
За кіламетры два перад Ракавам нечакана ўбачылі нядаўна выразаны лес і развернутую эскаватарамі зямлю — будуецца новая кальцавая дарога вакол Мінска. Уражанне такое, нібыта не ў той бок паехалі. Далей праз 20 кіламетраў мае Пугачы…
Дарога да Пугачоў. Усё наваколле прысыпана снегам, нібыта спецыяльна зіма пастаралася, каб людзям было ехаць весялей…
Сажалкі замерзлыя. Нікога на іх няма, але мне бачацца мае школьныя сябры, з якімі я гуляю ў хакей…
За новым плотам наша старая хата стаіць сярод яблынь, нібыта хаваючыся…
На зямлі мерзлыя яблыкі, як з каляровага шкла…
Завёў насценны гадзіннік. І ў хаце пацяплела…
У Ракаве на могілках светла і калядна…
Увесь час, які мы былі ў дарозе да бацькоў і ад іх, свяціла сонца. Час ад часу нам дарогу пераляталі птушкі. Шчаслівыя, як мы…
26.12.2014. Сніліся Пугачы. Навокал сонечна. Дома бацькі. Толькі што пасадзілі бульбу. Я збіраюся ў Мінск. Бацька пытаецца, калі прыеду выбіраць. Кажу, што буду ў пятніцу. Субота і нядзеля выхадныя, а панядзелак, аўторак і сераду вазьму на працы за свой кошт. Кажу і думаю, што выбраць бульбу паспеем і за тры дні, калі пачаць у пятніцу, а тады ў аўторак і сераду проста пабуду з бацькамі. Сёння вось і адведалі бацькоў на Ракаўскіх могілках…
28.12.2014. Неба за ноч замерзла, і птушкі ў нашым двары ходзяць па зямлі, а калі ўзлятаюць, то не вышэй шматпавярховікаў…
28.12.2014. Вечарам у “Цэнтральнай” кнігарні разам з Людмілай Рублеўскай і Алесем Камоцкім прэзентаваў кнігі выдавецтва “Мастацкая літаратура”. У кнігарні не было шматлюдна, але нейкі час да Людмілы стаяла чарга за аўтографамі. Адна дзяўчына прыехала спецыяльна з Маладзечна, каб купіць трэцюю кнігу “Авантур Пранціша Вырвіча”.
30.12.2014. Гадоў дваццаць таму адзін кампазітар, які жыў каля Чырвонага касцёла, зімовым вечарам выйшаў на вуліцу. Навокал ні машын, ні людзей. І раптам малады чалавек убачыў, як з неба на пляц перад Храмам апускаецца залаты горад. “Што гэта такое?”— прашаптаў кампазітар і пабачыў за плотам, дзе ішло нейкае будаўніцтва, незнаёмых людзей. Сярод іх малады чалавек пазнаў пісьменніка Астроўскага. “Таварышч Астроўскі, што гэта такое?”— запытаўся кампазітар у драматурга. “Гэта залаты Мінск! Яго могуць бачыць толькі геніі! Калі вы бачыце гэты горад, то вы геній!” — адказаў Астроўскі і знік. З таго зімовага вечара мінула гадоў дваццаць. І сёння, выступаючы перад сваімі канцэртамі, кампазітар апавядае пра залаты горад, які сышоў з неба каля Чырвонага касцёла…
02.01.2015. Ноч яшчэ доўгая, як дарога дамоў, дзе няма бацькоў…
03.01.2015. Хадзілі на фартэпіянны канцэрт. Зала на чацвёртым паверсе філармоніі была амаль поўная. Слухачы — студэнты кампазітаркі (чалавек семдзесят), бабулькі і мужыкоў дзесяць майго ўзросту. Ледзьве выседзеў першую гадзінную частку. Музыка не кранула. Яшчэ да таго, як кампазітарка аб’явіла дзесяціхвілінны перапынак, мы з Людмілай вырашылі пакінуць гэты музычны “Тытанік”. Выйшлі з залы. І пабачылі, што моладзь, а следам і старэйшыя адзін за адным сыходзяць з канцэрта. Мы толькі паспелі па лесвіцы спусціцца на адзін паверх, як пачулі крык кампазітаркі: “Стойце! Стойце!! Яшчэ я не закончыла іграць! Стойце!!!” Ад душараздзіральнага крыку ўсе, хто ішоў, пабеглі ўніз, нібыта пачулі: “Пажар! Ратуйцеся, хто можа!”. На лесвіцы другога паверха натоўп ледзве не збіў з ног народнага артыста СССР Эдуарда Ханка, які, як помнік самому сабе, спакойна ішоў на другую частку канцэрта. У гардэробе філармоніі было поўна людзей. Усе хапалі свае курткі, футры. Смеючыся і на хаду апранаючыся, разам з моладдзю мы пакінулі музычны “Тытанік”…
05.01.2015. Неяк у майстэрні скульптара Івана Міско пазнаёміўся з кампазітарам Ганнай Казловай. Іду праспектам. Насустрач Ганна. “Добры дзень!”— кажу, і чую: “Прывітанне, Шпак!”
06.01.2015. Месяц таму, калі пачаліся першыя сур’ёзныя маразы, у мяне з’явіўся пачатак верша:
Мінскае мора замерзла, і снег,
Нібы на полі бязмежным, ляжыць.
Заяц па моры, як прывід, прабег,
Быццам шукаючы ў поля мяжы…
Далей натхнення не хапіла. Твор замарозіўся…07.01.2015. Незнаёмы горад. Бязлюдная вуліца. На тралейбусным прыпынку я паклаў на асфальт чорны парасон і пайшоў у царкву. Там шмат людзей. Ідзе служба. Пабыўшы ў Храме, паехаў дахаты. Праз пару прыпынкаў успомніў пра парасон. Выйшаў з тралейбуса. Хацеў вяртацца да Храма пешшу, але вырашыў, што тралейбусам будзе хутчэй. Вярнуўся да царквы. На прыпынку майго парасона не было. “Што ты шукаеш?” — пачуў мамін голас, і пабачыў на лавачцы каля царквы маму, бабулю Ганну і бабуліну сястру Маньку. Яны былі аднаго ўзросту, гадоў па шэсцьдзесят. Усе ў чорным, як манашкі. Мой паламаны парасон сярод смецця ляжаў каля сцяны будынка, што быў побач з царквой. Я падыйшоў да сваіх родных. Мама паказала мне чорна-белы фотаздымак, на якім яна была ў касцюме і з узнагародамі. Узнагарод шмат. Я папрасіў фотаздымак на памяць, каб паказаць сваякам. Мама дала, і я, сеўшы ў тралейбус, паехаў у вёску. Каля Ракава… я прачнуўся…
07.01.2015. Марозам пад дваццаць градусаў бацька паліў печку брыкетам. І мы, дзеці, падоўгу сядзелі каля цяпла моўчкі, слухаючы агонь. Не ведаю, што чулі мае сястра і брат, а я чуў музыку і вершы…
07.01.2015. Поўня, як адзіная цацка, што засталася на апошняй навагодняй ялінцы, якую мне ў маленстве ўпрыгожылі бацькі…
11.01.2015. Увечары вяртаўся з цэнтра горада дадому праз вакзал. Стоячы на прыпынку тралейбуса, доўга глядзеў на электрычку на Маладзечна. У светлых вокнах вагонаў бачыліся пасажыры. Нехта з іх, відаць, едзе і да Дубраў, і да Аляхновіч, з якіх да маіх Пугачоў 10 кіламетраў. Мог бы і я паехаць, як некалі было, але цяпер там ніхто ўжо не чакае мяне…
11.01.2015. Іду праз вечар. Снег растае. У калюзе паўз ходнікі шавеляцца лапікі святла з вакон, а ў брудным небе над горадам яшчэ дагасаюць агні калядных дзён…
12.01.2015. Раніца. Іду на працу па абледзянелым асфальце, як па небе, якое за ноч прымерзла да зямлі…
14.01.2015. У бібліятэцы Цёткі ўдзельнічаў у адкрыцці выставы “Вечаровы звон” мастачкі Надзеі Барай. Яшчэ раз пераканаўся, што мы, супрацоўнікі выдавецтва, працуючы разам шмат гадоў, з-за працы, якую не ўсе цэняць так, як належыць, і якой аддаём амаль усе свае творчыя сілы і натхненне, мала ведаем адзін аднаго…
15.01.2015. У Музеі Янкі Купалы прайшоў фінальны вечар “Фэста аднаго каляднага верша” (ужо сёмы па ліку), які арганізаваў і правёў Георгій Барташ. Аб’яўляць фіналістаў і пераможцаў яму дапамагала Віка Трэнас. Сябрам журы давялося прачытаць каля сотні твораў пад псеўданімамі і выбраць з іх 6-7 фіналістаў і свайго пераможцу фэста. Маю лепшую сямёрку ўзначаліла Адэлаіда Грубка з вершам “Хлеб святога Антонія”. Яна ж стала і наагул пераможцай усяго фэсту. На гэты раз вечарына не зацягнулася. Дамоў вярнуўся а дзявятай гадзіне. У памяці застаўся крык двухгадовай дзяўчынкі: “Я не паэтэса! Я не паэтэса! Я не паэтэса!” Так малая адказала нам, паэтам, калі мы, убачыўшы яе побач, адзін за адным сказалі: “Паэтэса!”
17.01.2015. Гледзячы на галубоў на даху суседняга дома, згадаў радкі рускага паэта Мікалая Старшынава (1924 — 1998):
Не спугните… Ради Бога, тише!
Голуби целуются на крыше.
Вот она, сама любовь, ликует, —
Голубок с голубкою воркует.
Он глаза от счастья закрывает,
Обо всём на свете забывает…
З Мікалаем Канстанцінавічам я быў знаёмы. А пазнаёміліся мы пад час вучобы ў Літінстытуце. Вясной 1986 года мой сябра Генадзь Суздалеў прапанаваў з’ездзіць у выдавецтва “Маладая гвардыя” і разведаць наконт выдання кніжак. Генадзь захапіў з сабой рукапіс паэзіі, а я пару дзясяткаў вершаў у перакладзе на рускую мову. Адразу зайшлі ў рэдакцыю альманаха «Поэзия», дзе галоўным рэдактарам працаваў Мікалай Старшынаў. Праз хвілін пятнаццаць у кабінеце сабралася чалавек дзесяць паэтаў. Пілі каньяк. Чыталі вершы. Я чытаў па-беларуску — Старшынаў папрасіў. Ён вельмі любіў Беларусь і беларусаў. Пасля нашай сустрэчы мае вершы былі надрукаваны ў некалькіх зборніках. Мікалай Канстанцінавіч прапаноўваў прынесці рукапіс для “Маладой гвардыі”, а я, абяцаўшы, не зрабіў гэтага…
18.01.2015. У філармоніі 20 студзеня паэтычны тэатр аднаго акцёра “Зніч” у 19 гадзін пачне святкаваць 25-годдзе тэатральна-канцэртнай дзейнасці. Напачатку монаспектакль у выкананні Галіны Дзягілевай, а ў другім аддзяленні — рэтраспектыва монаспектакляў і выступы сяброў тэатра. Імпрэзу вядзём Людміла Рублеўская і я. Сёння вечарам у філармоніі з Галінай Аляксееўнай узгаднілі сцэнар. Да філармоніі я прыехаў на аўтобусе, каб сустрэцца з Людмілай, якая гуляла ў горадзе з дачкой. На прыпынку ў задуменні сядзеў пісьменнік Уладзімір Мехаў. Яму ў сакавіку будзе 87 гадоў. Гледзячы на Мехава, я сам сабе сказаў: “У цэнтры Мінску сядзіць “ЛіМ” 20-ага стагоддзя, і ніхто не здагадваецца пра гэта…”. Людмілы яшчэ не было, і я падыйшоў да Уладзіміра Львовіча, павітаўся. Ён чакаў сяброўку, з якой сабраўся на канцэрт класічнай музыкі. Паўспаміналі, паўздыхалі, пажартавалі. Праз хвілін дзесяць да Мехава прыйшла сяброўка, а праз пятнаццаць з’явілася Людміла…
19.01.2015. На плошчы Перамогі сустрэў Міхаіла Фінберга. Сто гадоў не бачыліся. Думаў, што маэстра пройдзе міма і не пазнае мяне. Пазнаў. Заўсміхаўся. Адразу прадставіў свайму спадарожніку: “Найлепшы беларускі паэт нашага часу!” Я не застаўся ў даўгу: “Гэта прыемна чуць ад найлепшага дырыжора нашай краіны!” Пастаялі, пасмяяліся, паўспаміналі…
