Калонка паэта, празаіка, намесніка дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» – галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», лаўрэата спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», лаўрэата Нацыянальнай літаратурнай прэміі, нашага земляка Віктара Шніпа. Незабыўнае
1970. Упершыню ў Пугачоўскі клуб прыехалі артысты. Гэта навіна праз паўгадзіны абляцела ўсю вёску і яе наваколле. Усе пакідалі працу і айда да клуба – хто на ровары, хто на матацыкле, хто на возе, а хто і на трактары ці машыне. Я з хлопцамі якраз у гэты час купаўся ў сажалцы разам з гусямі. І мы, даведаўшыся пра артыстаў, чуць не патаптаўшы гусей, з крыкамі паперліся да клуба. У памяшканне зайсці не змаглі і таму пазалазілі на дрэвы, каб хоць нешта ўбачыць праз вокны. Але толкам нічога не ўбачылі і амаль нічога не пачулі – у клубе не працавалі мікрафоны. На дрэвах мы сядзелі, як вароны, доўга – гадзіны дзве. І вось расчыніліся дзверы – і ўміг з клуба, як з разрэзанага мяшка, вываліўся падпіты дзед Мікіта, следам за ім некалькі даярак і трактарыстаў. Мы пазлазілі з дрэў і кінуліся да дзвярэй, але з клуба хлынуў увесь астатні народ, і мы ў ім зніклі, як вада ў пяску. Артыстаў так і не ўбачылі. Праўда, калі ўсе раз’ехаліся і разышліся, да мяне падбег Сашка Балотнік і паклікаў за сабой: “Пайшлі, нешта пакажу…” Ён павёў мяне за клуб і дастаў з кішэні пусты пачак з-пад цыгарэт, якія ў нашай краме не прадаваліся, і сказаў: “Панюхай, як артысты пахнуць…”
1973. У школе, нягледзячы на тое, што ў мяне няма ні голасу, ні музычнага слыху, я быў адным з актыўных удзельнікаў школьнай самадзейнасці. Мяне нават наша кіраўніца хваліла, але, відаць, хваліла толькі таму, што я слухаўся яе і не прапускаў рэпетыцый. Выступалі на ўсе святы ў школе і ў клубе. Суседзі маёй маме гаварылі: “Віця твой, відаць, артыстам будзе…” Мама ўсміхалася, але не аспрэчвала таго, што, можа, што з мяне талковае і атрымаецца, бо бацькаў жа брат Славік некалькі гадоў у свой час правучыўся ў Мінску ў тэатральным інстытуце. Сябе ж артыстам я не ўяўляў і не думаў ім быць.
Акрамя песень і танцаў, у нашым рэпертуары быў невялічкі спектакль пра партызанскі атрад. У мяне была роля немца, які ахоўваў чыгунку і якога партызаны, даўшы яму калацінай па галаве, узялі ў палон. Паказаўшы спектакль у сваёй вёсцы, мы пачалі заваёўваць гледача ў суседніх. Дарослыя ўспрымалі нас нармальна, нават плакалі, а вось нашы аднагодкі смяяліся. А ў Гіравічах пасля спектакля ў час танцаў да мяне падышоў хлопец і сказаў: “Артыст печаны, калі ты яшчэ раз паглядзіш сваімі зенкамі на маю Марыну, я табе так засандалю па чайніку, што ты на месцы капыты адкінеш!..” І ўсё ж, нягледзячы на ўсялякія непрыемнасці, мы выступалі і танцавалі з чужымі дзяўчатамі.
1973. У час канікул выступленняў школьнай самадзейнасці не было. Але ў мяне заставалася жаданне нешта вытвараць. Раскладваць вогнішча на ганку сваёй хаты ці нешта падобнае я ўжо не мог, бо разумеў, што можна спаліць усю вёску. І я прыдумаў паставіць спектакль пра Бураціна і Карабаса-Барабаса. Са мной пагадзіліся сястра з братам, некалькі стрыечных братоў і сясцёр, а таксама суседскія дзеці. Размеркаваўшы ролі, падрыхтаваўшы касцюмы, на рэпетыцыі збіраліся ў ляску каля вёскі. Нейкі час я камандаваў усімі, але праз тыдзень мая стрыечная сястра Света пачала не згаджацца з тым, як я фантазірую. Скончылася тым, што я пакрыўдзіўся на ўсіх і некалькі дзён стараўся, каб наш тэатр разваліўся. Развалу не атрымалася, а наадварот – маці аднаго нашага артыста запрасіла ўсіх у дзіцячы сад, каб паглядзець наш спектакль. Клікалі і мяне, але я не пайшоў. Сядзеў дома і злаваўся. Праз гадзіны дзве прыйшлі мае брат з сястрой і прынеслі мне кавалак торта, які яны атрымалі ў дзіцячым садзе. Я еў торт і плакаў…
1975. Недзе праз пару месяцаў пасля пачатку заняткаў у тэхнікуме наша група надумалася схадзіць у тэатр. Сабралі грошы, купілі білеты. Вечарам, з’еўшы паўбатона з малаком, я апрануўся, як звычайна апранаўся, ідучы на заняткі, а не так, як казалі хлопцы, што для тэатра трэба касцюм, белая кашуля і гальштук. Мне думалася, што яны проста жартуюць, але калі я зайшоў у пакой да аднакурснікаў, то зразумеў, што гэта не жарт. Я быў у куртцы, таму з-пад яе нельга было ўбачыць, што на мне. І я, моўчкі пастаяўшы хвілінку, ціхенька вярнуўся да сябе ў пакой, замкнуўся і лёг на ложак. Закрыўшы галаву падушкай, я не чуў, як хлопцы мне стукалі нагамі ў дзверы і нешта крычалі…
20.12.1986. Літінстытут. Зайшоў да аднакурсніка Шчукіна, каб дапамагчы рабіць насценгазету, а той даў мне білеты ў Тэатр Савецкай Арміі на Аляксея Дударава “Радавыя”. Бегаў, бегаў, шукаючы напарніка, і не знаходзіў. Добра, што сам Міша падказаў Яцынявічуса. З Леанідасам у тэатр паехалі на таксі. Першая частка спектакля была не вельмі, а другая – цудоўная. Доўга апладзіравалі.
1986. Да майго сябра Генадзя Суздалева з Чэлябінска ў інтэрнат Літінстытута прыехала сяброўка. Была цэлы тыдзень. І калі сабралася ад’язджаць дамоў, Генадзь запрасіў мяне да сябе на развітальную вячэру. Выпіўшы, разгаварыліся, і ягоная Наташа, даведаўшыся ад мяне, што мы, пражыўшы ў Маскве ўжо амаль паўгода, ні разу не схадзілі ў тэатр, пасароміла нас і ўзяла з нас клятву, што да наступнага яе прыезду мы ўсе тэатры абыдзем. Наташа паехала, і мы пра яе і пра тэатр хутка забыліся. Магчыма б, у ніякі тэатр я так бы і не схадзіў, калі б не пазнаёміўся з Людмілай Рублеўскай. З ёй мы абышлі амаль усе тэатры, і па некалькі разоў. Білетаў не куплялі, бо нам у Літінстытуце даваўся дакумент, які дазваляў хадзіць у любы тэатр бясплатна. Праўда, сядзець даводзілася часам на падлозе, але гэта нас не хвалявала, бо мы такія былі не адны, і да ўсяго мы былі маладыя і закаханыя. І, вяртаючыся аднойчы з тэатра, на калідоры каля свайго пакоя я сустрэў падпітага Генадзя Суздалева, які, убачыўшы мяне, сказаў: “Мяне на бабу прамяняў…”
У 1987 годзе Саветам Міністраў Грузінскай ССР за кнігу вершаў “Гронка святла” мне была прысуджана Усесаюзная прэмія імя Уладзіміра Маякоўскага. Уручалі яе ў адным з тэатраў горада Кутаісі. Народу поўна, душна, светла і ўрачыста. На сцэне кіраўніцтва Савета Міністраў, Саюза пісьменнікаў Грузіі і бог яго ведае хто і што, бо ўсё гаворыцца па-грузінску. Мяне пасадзілі ў першым радзе ў зале і сказалі, каб слухаў выступленні, і калі пачую сваё прозвішча, ішоў на сцэну. Сяджу, слухаю і баюся прапусціць свой выхад. І раптам у адным з выступленняў сярод незнаёмых мне слоў я пачуў “Віктар Шніп”. У зале апладысменты, і я ўстаў і пайшоў на сцэну, каб атрымаць лаўрэацкі дыплом і медаль. Іду па сцэне, а мне насустрач бяжыць адзін з пісьменніцкіх сакратароў і па-руску кажа і махае рукамі: “Ідзі назад! Яшчэ рана! Ідзі! Ідзі!” Рана дык рана, і я завярнуўся і пайшоў назад. Не паспеў сысці са сцэны, як у выступленні зноў прагучала мне зразумелае “Віктар Шніп”, і ў зале ўсе ўсталі, і я з-за апладысментаў ледзь пачуў, як той сакратар, які мяне толькі што зганяў са сцэны, пачаў клікаць мяне назад. І я вярнуўся і, атрымаўшы ўзнагароду, сказаў у мікрафон нейкую фразу па-грузінску, якую мне далі завучыць перад вечарынай…
1996. Сяджу адзін, уткнуўшыся вачамі ў тэлевізар. Людміла з дзецьмі пайшла ў Тэатр музычнай камедыі, які ў пятнаццаці хвілінах хады ад нашага дома. Клікалі мяне разам ісці, але тады адразу паленаваўся, а цяпер хочацца пайсці, ды позна. Чакаю, калі вернуцца. Гляджу замежнае тэлебачанне і слухаю: самалёт разбіўся, карабель патануў, цягнік з рэек сышоў, гасцініца згарэла, дом узарваўся, забілі палітыка, злавілі маньяка… І так бясконца, нібыта на свеце не засталося ніводнага цудоўнага пісьменніка, музыканта, мастака, артыста. Нібыта нічога добрага нідзе не адбываецца. Хочацца ў тэатр…
18.07.2013. Дождж, як апладысменты, і яна ў кароткай спаднічцы і на высокіх абцасах сышла са двара, як са сцэны, у пад’езд, як за тэатральныя кулісы…
22.07.2013. Паланга. Вяртаемся з пірса і бачым на беразе шэраг лавак, дзе сядзяць людзі, некаторыя захутаныя ў коўдры, і глядзяць на бушуючае мора. Як у тэатры аднаго акцёра…
06.08.20214. Пасля дажджу вяртаюся з працы. Каля крамы “Алеся” бачу, ідзе народны артыст Расціслаў Янкоўскі. Ён з мыліцай, а ў другой руцэ кавенька. Артыст спыніўся, прысеў на лаўку, як у тэатры ў ложу, і стаў глядзець на вуліцу перад сабой, як на вялікую тэатральную сцэну, па якой і я прайшоў, як масоўка…
08.04.2016. Ты стаў лянотным. Цябе ніхто не кліча ў тэатр. І ты не ходзіш у тэатр, нібыта яго няма ў горадзе. А тэатр думае, што цябе ўжо няма на свеце…
18.04.2016. Чую размову студэнтак. Адна пытаецца: “Чаму ты на занятках не была?” “У тэатр хадзіла!” – адказвае другая. “Куды?” – “У Чырвоны касцёл!” – “І што там было?” – “Спектакль па вершах Янішчыц!” – “Ну і як?” – “Вельмі прыкольна. Адна актрыса ўсё выконвае! Прыкольна!”
07.02.2018. Памёр народны артыст Беларусі Генадзь Гарбук. Сваім сыходам ён мне сказаў: “Трэба, братка, часцей у тэатр хадзіць, а то мы ўсе памром і табе не будзе чаго ўспомніць пра нас…”
14.08.2018. Памёр выдатны беларускі акцёр-купалавец, народны артыст Беларусі Мікалай Кірычэнка. Яму было 72 гады. Колькі разоў летам ехаў з ім у адным вагоне электрычкі на Маладзечна. Праўда, даўнавата гэта было, але было. Я вітаўся. Ён адказваў, садзіўся на вольнае месца сярод старых і бабуль і ехаў. Народны сярод народа. Не ведаю, пазнавалі яго ці не. Хутчэй, што не пазнавалі. А мне ад прысутнасці Мікалая Кірычэнкі ў вагоне было, як у тэатры на спектаклі. Я глядзеў на артыста і думаў пра наша жыццё-быццё…
15.02.2023. Учора Людміла з нашай Веранікай хадзілі ў оперны тэатр. Зяцю Паўлу на працы далі білеты. А я ў оперным, здаецца, сто гадоў не быў. Сорамна інтэлігентнаму чалавеку!
02.06.2023. Прэзентацыю вяла Таццяна Якушава. Асабліва кранулі прысутных сваім віншаваннем з нагоды выхаду кнігі народнай артысткі Беларусі Марыі Захарэвіч артысты маладзечанскага тэатра, дзе ў свой час яна працавала амаль дзесяць гадоў, ездзячы з Мінска на электрычцы. А калі Марыя Георгіеўна чытала вершы беларускіх паэтаў, у зале амаль усе плакалі.
