Калонка паэта, празаіка, намесніка дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» – галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», лаўрэата спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», лаўрэата Нацыянальнай літаратурнай прэміі, нашага земляка Віктара Шніпа. Незабыўнае
29.12.2013. Ні снегу, ні марозу, ні сонца… Усё, як мёртвае. І людзі ў ранішнім тумане, як прывіды…
Паставілі ялінку. Амаль што перад самым святам – так першы раз. Добрага настрою не дадалося, але адчулася, што Новы год недзе ўжо каля акон…
30.12.2013. Прыходзіў пісьменнік Ганад Чарказян. На маё пытанне: “Як там Рыгор Іванавіч Барадулін?” Ганад адказаў, што не вельмі добра. Мной складзеная кніжка Барадуліна “Каўчэг” для серыі “Паэзія ХХ стагоддзя” ляжыць амаль год. Дырэктар абяцаў праз пару месяцаў выдаць. У 2013 годзе ў чатырох зборніках былі вершы і пераклады Барадуліна. Ганарару сабралася 72 тысячы. Ганад узяў у падарунак Рыгору Іванавічу “Азбукоўнік і лічылку” з ягонымі творамі, і мы перадалі ганарар…
31.12.2013. Прачнуўся ад званка ў дзверы. Думаю: “Суседу Дзіму загарэлася выпіць!” Адчыняю. Стаіць суседка, якая жыве над намі. Павітаўшыся, жанчына кажа: “Прабачце, што так рана. Я тут хачу, каб Ваша Людміла падпісала кнігу маёй маме” і дае “Ночы на Плябанскіх млынах”…
01.01.2014. Новы год з Людмілай і сябрамі сустрэлі на Кастрычніцкай плошчы каля ялінкі сярод моладзі, замежнікаў і міліцыянераў.
З Новым годам павіншаваў амаль усіх сваякоў, чые тэлефоны маю. У Лягезах, дзе прайшло маё дзяцінства да школы, Новы год сустракалі мае дзядзька Віця з цёткай Стасяй, да якіх з Крапіўнікаў прыйшла мая стрыечная сястра Валя, і адзінокая іх суседка Маціеўская. У астатніх хатах было цёмна і холадна…
03.01.2014. Ранкам перад Новым годам, ідучы ў краму, жанчына знайшла 10 тысяч расійскіх рублёў. Ніколі раней ніякіх грошай яна не знаходзіла. А тут ажно 10 тысяч! Абрадавалася: “Цяпер на свята накупляю прысмакаў!” Падняла. Пайшла ў абменнік. Дзяўчына, праверыўшы на фальшывасць валюту, пачала няспешна лічыць беларускія грошы. Паклаўшы на столік патрэбную суму, стала пералічваць. Шчасліўка занервавалася: “Хутчэй лічыце! Мне няма часу стаяць!” І тут раптам за спінай жанчыны ў абменнік гучна адчыніліся дзверы, пачуліся ўпэўненыя крокі. Жанчына азірнулася. Перад ёй стаялі два міліцыянеры з аўтаматамі. Знойдзеныя грошы былі фальшывымі…
05.01.2014. На чацвёртым паверсе ў доме, што насупраць майго, гаспадары перад Новым годам упрыгожылі акно густой гірляндай, якая круглымі суткамі свеціцца, пераліваючыся, сінім святлом. І я гляджу на гэта акно, як на партал у іншы свет…
Прачнуўся ад дажджу, які барабаніў па падваконні, нібыта друкаваў калядны верш на маёй старой пішучай машынцы, якую некалькі гадоў таму я вынес з кватэры…
Цяпер без бацькоў любое свята – не тое ўжо свята. Як сёння зіма без снегу…
09.01.2014. Толькі прыйшоў на працу, як зазвінеў тэлефон. “Я хачу ў вас надрукавацца!” – заявіла жанчына. “Кніжку выдаць?” – пацікавіўся я. “Не! Мне трэба надрукаваць два вершы для дзяцей і адзін пра каханне!” – “Звярніцеся ў “Качели” і “Нёман”. Мы па адным вершы не выдаём!” – “Як не выдаеце?” – “Мы кнігі выдаём! І ў нас вельмі-вельмі шмат рукапісаў!” – “Як шмат? Я з-пад Салігорска! У нашай вёсцы, акрамя мяне, ніхто не піша вершаў! Паслухайце пра коціка!” – сказала жанчына і прачытала верш. “Падобных твораў пра коціка напісана сотні!” – “Сотні? А Вы ведаеце, што я лепей пішу за Еўтушэнку!” – “Хто Вам такое сказаў?” – “Мне не трэба, каб нехта мне нешта казаў! Я сама кажу! А колькі Вы мне заплаціце за коціка?” – “За такі верш тысяч 15 будзе!” – “15 тысяч? Я дзесяць гадоў рыхтавалася, каб заняцца творчасцю!” – “З вершаў не разбагацееце!” – “Сястра мне казала не пісаць вершаў, а я не паслухалася!” – уздыхнула жанчына і паклала трубку…
11.01.2014. На сцяжыну, па якой жыхары з нашага двара ходзяць да аўтобуснага прыпынку, ноччу павалілася ліпа. Стары, пакуль віднела, доўга глядзеў са свайго акна на людзей, якія пераступаюць дрэва і ідуць далей. Развіднела. На тым месцы, дзе раней у цемры ляжала ліпа, стары ўбачыў сябе…
13.01.2014. Нарэшце пайшоў снег, як лісты ад памерлых бацькоў і дзядоў…
15.01.2014. Нечакана ў канцы працоўнага дня да мяне ў кабінет адчыніліся дзверы, і тут жа зайшлі два высачэзныя хлопцы гадоў пад трыццаць. Адзін тоўсты, а другі худы. “Мы браты Ягоравы!” – сказаў маладзейшы і, паказваючы на таўстуна, дадаў: “Мой брат піша фэнтэзі! Хочам выдацца!” – “А Вы што пішаце?” – “Нічога! Я хаджу з братам!” Пагаварыўшы з хлопцамі, я зразумеў, што яны мараць “па-лёгкаму нарэзаць капусты”. На развітанне браты Ягоравы пастрашылі мяне тым, што пройдзе час, і пра іх свет будзе ведаць, як ведае пра братоў Грым…
Усё ў снезе, усё белае, нібыта ва ўсім ўключылася халоднае святло…
16.01.2014. Выдавецтва “Чатыры чвэрці” выдала маю кнігу “Тутэйшая туга”. Некаторым будзе чым заняцца – падлікам маіх кніг…
Чалавеку 85 гадоў. Ён лічыць сябе паэтам. Пра гэта амаль ніхто не ведае. Ён жыве адзін. Колькі ўжо разоў ён прыходзіў у рэдакцыю і запрашаў рэдактара аддзела паэзіі ў госці! А рэдактар то зусім не рэагуе на запрашэнні, то кажа, што няма часу. Стары не злуецца. Ён чакае рэдактара ў госці. А рэдактар чакае, калі стары перастане хадзіць…
18.01.2014. На творчых вечарынах, як на пахаваннях, выступоўцы гавораць пра віноўніка збору людзей толькі добрае ці маўчаць…
Прыснілася кніга ў чорнай флэшцы…
У інтэрнэце вычытаў: “Объявлен международный поэтический конкурс “Лет лебединый” имени Петра Вегина. Организаторы: Русскоязычная община Лос-Анджелеса и литературно-музыкальный салон “Дом Берлиных” (США) и другие. Международный поэтический конкурс “Лет лебединый” посвящен талантливому поэту, прозаику и художнику Петру Вегину, долгие годы жившему и работавшему в Лос-Анджелесе”. З Пятром Віктаравічам я, калі вучыўся ў Літінстытуце, быў добра знаёмы. Светла запомніўся адзін маскоўскі вечар, калі мы, пакінуўшы кафэ Цэнтральнага дома літаратараў, амаль гадзіну пад дробным вясеннім дажджом ішлі па горадзе. Паэт быў з маладой жанчынай. І я хацеў іх пакінуць удваіх, як гэта зрабілі нашы сябры адразу ж пасля застолля, але Пётр Віктаравіч папрасіў мяне пабыць разам. Ён усю дарогу чытаў свае вершы. Прыгожыя і сапраўдныя. На развітанне падарыў мне кніжку з аўтографам. Я думаў, што Пётр Вегін яшчэ жыве, а ён памёр у 2007-м на 68-м годзе жыцця…
За горадам снег, як Белая Арда…
19.01.2014. Неба чыстае, як манітор камп’ютарны…
Навокал снег і сонца ў небе, як кропля залатой восені, далёка-далёка за днямі пражытымі…
20.01.2014. Мароз. Чым далей ад дому, тым халадней…
22.01.2014. Нярэдка мы сябе паводзім так, нібыта бессмяротныя і няма над намі Бога…
25.01.2014. Прыснілася вёска. Родная хата. Заглядваю ў хлеў і бачу на гарышчы моладзь. “Хто вы такія і што тут робіце?” – пытаюся. “Мы паэты! Пішам вершы!” – пачулася ў адказ. Адна дзяўчына дастала запалкі і пачала паліць сена. Я раззлаваўся і выгнаў з хлява паэтаў. Заходжу ў хату. За сталом сядзяць тыя ж маладзёны з міскамі і лыжкамі і крычаць: “Дай есці!”
26.01.2014. У маразы, седзячы дома, мама прала воўну, вязала шкарпэткі і швэдары, а бацька плёў кашы. Цяпер у мароз Людміла піша прозу, а я вершы…
Знайшоў у чарнавіку:
Здасца доўгім кароткае лета,
Калі сонца не грэе, пячэ,
І яго мы палюбім за гэта,
І сто раз яго ўспомнім яшчэ,
Калі дождж будзе восеньскі ліцца
На мяне, на цябе і на шлях,
Па якім нам ісці, каб згубіцца
У лугах, у лясах, у палях,
Каб забыць пра кароткае лета,
Калі сонца не грэла, пякло,
Мы яго не любілі за гэта,
А іначай і быць не магло…
29.01.2014. Прыходзіла пенсіянерка. Прыносіла кілаграмаў дзесяць вершаў. Пачытаў тое-сёе. Пагаварылі. Запомнілася: “Гадоў пяць таму я была ў доктара, і доктар мне нешта зрабіў такое, што цяпер у маёй галаве бясконца гучыць музыка, на якую я пішу вершы…”
30.01.2014. Зацемна выйшаў на працу. Марозна! Узгадалася, як такімі маразамі мама вярталася з кароўніка, паліла ў печы і пякла бліны. Бацька ў гэты час даваў есці карове і свінням. Потым браў вядро і, напоўніўшы яго жарам, нёс у вараўню, каб бульба не памерзла…
Высотны дом, нядаўна збудаваны, цалкам зашклілі. Цяпер ён, яшчэ незаселены, як абледзянелы…
У пакоі змрочна і холадна. Папера на стале, як леташні снег…
31.01.2014. Такім марозам мяне б у школу мама не пусціла. На працу іду, як герой…
Халадэча – гэта не галадэча…
Выступаў у музеі Максіма Багдановіча на адкрыцці мастацка-дакументальнай выставы “Праглядзіце гэты томік…”, прысвечанай 100-годдзю выхаду ў свет кнігі “Вянок”. Дзелячыся ўражаннем ад экспанатаў, я сказаў: “Спыніўшыся каля дзвярэй з шыльдай «Беларуская газета “НАША НІВА”, мне захацелася іх адчыніць, бо раптам уявілася, што за імі сапраўды рэдакцыя газеты, за імі пачатак дваццатага стагоддзя, за імі наша Вільня і Максім Багдановіч”. Тут жа музейны фатограф кінуў рэпліку: “За гэтымі дзвярыма наша бухгалтэрыя!”
02.02.2014. Нашы памерлыя дзяды і бацькі жывуць у нас, і наша памяць – гэта іхні рай на зямлі…
05.02.2014. Ірына Ляшкевіч у Фэйсбуку напісала: “Успомнілася, як у дзяцінстве бабуля строга пыталася ў мяне, калі я нешта шукала ў хаце (мо нейкую цацку, а мо шкоду збіралася якую рабіць?): “Ну, шо ты там ШНІПорыш?”
У шэсць гадзін вечара зазвінелі званы Кафедральнага сабора. Толькі заціхла на царкве, як паблізу зазвінелі на касцёле. Яшчэ б сінагога азвалася… У Кафедральным саборы пачалася служба. Вырашыў зайсці хаця б на хвіліну. Іду і бачу: сярод людзей ля царквы прыгожая парачка качак. Адразу ўзгадаліся мама і тата, па якіх у саборы некалькі разоў заказваў абедню…
Праз дзве гадзіны, калі вяртаўся з Палаца Рэспублікі, каля Кафедральнага сабора качак ужо не было. Не было і людзей. І толькі адышоўся крыху ад храма, як прыляцела качка з рыбінай у дзюбе і села на снег каля сцяжыны…
08.02.2014. Вясна. Я ў вёсцы. Бацька прыехаў дапамагчы пасадзіць грады. Пасадзілі. У куце хаты, дзе ікона, пад крэслам, на якім стаіць вялікае радыё, куча пяску. Я выграбаю яго, а ён праз шчыліны прасыпаецца пад падлогу. Гляджу на гадзіннік, а на ім сем гадзін вечара. Аўтобус пайшоў у горад. Я хоць і баюся начаваць дома пасля смерці бацькоў, думаю пераначаваць разам з бацькам. Прыходзіць сусед і кажа, што побач з вёскай ходзяць электрычкі. Іду з бацькам на чыгунку. Дапамагаю яму сесці на грузавы цягнік, гаворачы: “Ты едзь, там цябе чакаюць!” Прачынаюся. Сем гадзін раніцы.
11.02.2014. У кожным творы, калі ён пішацца, як у ракавінцы, ёсць малюск, у якім можа стварыцца перліна. А можа і не стварыцца…
12.02.2014. “Як тут у вас справы ў выдавецтве?” – пацікавіўся паэт. “Кіпяць! Бачыш, за акном у горадзе туман? Гэта не туман, а пара, якая распаўзлася з нашага будынка…” – адказаў я.
13.02.2014. Амаль кожны дзень ужо чацвёрты месяц то тэлефануе, а то і прыходзіць да нас у выдавецтва Васіль Шаранговіч. Напачатку яго цікавіла, калі будзем выдаваць “Новую зямлю” Якуба Коласа з яго 93 ілюстрацыямі. Потым хадзіў, тэлефанаваў, каб даведацца, як рыхтуецца кніга. Дапамагаў, а часам і перашкаджаў нашым мастакам. Як толькі здалі ў друкарню, пачаў цікавіцца, як там друкуецца, і калі будзе сігнал. Кніга выйшла, і цяпер: “Калі будзе вядомы кошт?” Тэлефанавала дырэктарка Музея Якуба Коласа Зінаіда Камароўская і скардзілася, што Васіль Пятровіч і ёй цяпер не дае спакойна жыць, бо ў музеі запланавана прэзентацыя кнігі на 20 лютага…
14.02.2014. Прыходзіла Раіса Баравікова. Успомнілі Міхася Стральцова, якому сёння было б 77 гадоў. Пражыў усяго толькі 50. Раіса Андрэеўна памятае яго маладым, здаровым і прыгожым. Я да Міхася Лявонавіча па парадзе Рыгора Барадуліна прыйшоў у “Нёман” у 1984 годзе, калі рыхтаваў да друку кнігу “Пошук радасці”, якая выйшла ў 1987 годзе ўжо, на жаль, пасля смерці майго настаўніка і няштатнага рэдактара. На час нашага знаёмства я нідзе не працаваў і таму да Стральцова хадзіў часта. Ён глядзеў мае новыя вершы, уносіў праўкі, даваў парады, што чытаць, а чаго і ў рукі не браць. Часам па ягонай просьбе я хадзіў па цыгарэты. Потым, стоячы на ганку рэдакцыі, Міхась Лявонавіч нярэдка казаў мне, каб не курыў так шмат, як ён, а з выпіўкай своечасова, як Барадулін, завязаў назаўсёды. Стральцоў называў мяне “старым”. Бывала прасіў разам прайсціся па вуліцы да аўтобуснага прыпынку. Даведаўшыся, што я еду вучыцца ў Літаратурны інстытут, казаў, каб там не загуляў і не ўздумаў жаніцца на масквічцы. Нашы дзяўчаты лепшыя. У час апошняй сустрэчы, калі я перад ад’ездам у Маскву прыйшоў развітацца, Міхась Лявонавіч папрасіў пісаць яму лісты. І я паехаў, не ведаючы, што развітаўся з паэтам назаўсёды. Па маладосці думаў: “Хто я такі, каб пісаць Паэту?” і не пісаў. Потым мне казалі, што Стральцоў крыўдаваў, што я, ягоны вучань, забыўся пра яго. Не, Міхась Лявонавіч, я пра Вас не забыўся! І ніколі не забудуся!
